Biện Pháp Sơ Cứu Khi Bo Mạch Có Dấu Hiệu Hư Hỏng

Hầu như tất cả các thiết bị điện đều có bo mạch và chúng rất hay bị hư hỏng do các nguyên nhân khác nhau. Khi có dấu hiệu hư hỏng nếu không được sơ cứu, xử lý đúng cách chúng có thể gây ra các lỗi nghiêm trọng hơn, thậm chí là hỏa hoạn trong nhà máy của bạn. Là công nhân vận hành máy hay thợ cơ điện bạn phải làm gì? Cùng VINREPAIR tìm hiểu nhé!

Các dấu hiệu hư hỏng

  • Đèn power trên bo không hiển thị, mất nguồn điện
  • Màn hình không hiển thị hoặc bể layout
  • Nút nhấn hoặc màn hình cảm ứng không hoạt động
  • Đèn báo lỗi (Error larm) sáng hoặc nhấp nháy
  • Một số linh kiện trên bo mạch bị nóng bất thường
  • Khói bốc lên từ bo mạch
  • Bo mạch, thiết bị phát ra mùi khó chịu
  • Một số linh kiện bị biến dạng hoặc, ngả màu
  • Biến áp hoặc relay trên bo phát ra các tiếng động lạ
  • Máy móc dây truyền hoạt động trở lại sau mỗi lần đóng ngắt cầu giao, công tắc
  • Thiết bị chạy được một thời gian ngắn rồi dừng hẳn
  • Hệ thống không ổn định lúc chạy, lúc không
  • Chế độ chạy bằng tay bình thường, chế độ chạy tự động không được
  • Máy chạy loạn xạ, không đúng chương trình, thông số cài đặt
  • Không nhập chương trình được

Biện pháp sơ cứu

Ngắt nguồn điện, cách ly bo mạch hư hỏng với các bo mạch khác

Lập tức ngắt nguồn điện ngay khi phát hiện máy có sự cố liên quan bo mạch. Đặc biệt là khi bo mạch phát ra mùi khó chịu (mùi khét), hoặc các linh kiện trên bo mạch có dấu hiệu quá nhiệt. Việc này không chỉ đảm bảo sự an toàn cho chính bo mạch đó mà còn cho các bo mạch và các thiết bị ngoại vi khác. Đặc biệt là khi máy bị quá dòng, quá áp. Vì dòng điện luân chuyển trong thiết bị, từ bo này qua bo khác, từ tủ điều khiển đền thiết bị ngoài vi. Nếu một bo mạch bị quá dòng thì nguy cơ cao là các bo mạch xung quanh nó cũng sẽ bị quá dòng. Do đó việc đầu tiên là ta cần ngắt nguồn điện và cách ly bo mạch có dấu hiệu hư hòng ra khỏi thiết bị.

Tản nhiệt cho các linh kiện nếu có dấu hiệu quá nhiệt

Trong trường hợp các linh kiện trên bo mạch có dấu hiệu quá nhiệt, thì ta cần tản nhiệt cho chúng càng sớm càng tốt. Cách đơn giản nhất là dùng quạt thổi trực tiếp vào bo mạch. Việc này đặc biệt cần thiết nếu trên bản mạch có chứa các cuộn cảm hay biến áp, nếu không tản nhiệt kịp thời lớp sơn cách điện giữa các vòng dây bị biến tính không còn khả năng cách điện gây chập cháy.

Chụp hình hoặc quay lại Clip tình trạng hư hỏng và màn hình lỗi

Việc chụp hình, quay video để ghi lại tình trạng hư hỏng ban đầu của bo mạch hay thiết bị là rất quan trọng. Những hình ảnh hay clip này sẽ giúp bạn để giải thích một cách nhanh chóng, dễ dàng  về tình trạng hư hỏng của thiết bị cho nhân viên bảo hành của nhà sản xuất hoặc các đơn vị sửa chữa. Ngoài ra chúng vô cùng hữu ích cho việc phân tích, tìm nguyên nhân gây ra lỗi và sửa chữa bo mạch.

Vì vậy chúng tôi luôn khuyên bạn hãy chụp hình hoặc quay video nhiều nhất có thể. Dưới đây là những điểm bạn cần ghi lại hình ảnh, video.

  • Hình ảnh thể hiện vị trí của bo mạch trên máy
  • Hình ảnh các cáp kết nối đến bo mạch
  • Hình ảnh mặt trước và mặt sau của bo mạch
  • Hình ảnh focus vào các vị trí, linh kiện bị cháy, biến dạng…
  • Hình ảnh các đèn báo lỗi, màn hình lỗi (nếu các đèn này nhấp nháy, hoặc giá trị trên màn hình thay đổi thì bạn nên quay video nhé!)
  • Video ghi lại các hoạt động bất thường của thiết bị

Liên hệ với nhà sản xuất hoặc đơn vị bán máy càng sớm càng tốt

Sau khi thực hiện các bước sơ cứu ở trên, bước tiếp theo bạn cần làm là liên hệ với đơn vị bán máy hoặc nhà sản xuất. Hãy yếu cầu gặp nhân viên kỹ thuật của họ để được tư vấn. Bạn hãy cung cấp cho họ các thông tin về tình trạng hư hỏng của thiết bị. Nếu máy của bạn vẫn còn trong thời gian bảo hành hãy yêu cầu họ tới khắc phục lỗi.

Có nhiều lỗi sẽ được khắc phục miễn phí, nhưng cũng có nhiều lỗi bạn phải trả phí.

Trong trường hợp phải trả phí hoặc bị khuyến cáo thay bo mạch mới, mua thiết bị mới, bạn đừng vội quyết định nhé! Hãy tham khảo bước tiếp theo.

Liên hệ với các đơn vị sửa chữa uy tín

Việc sửa chữa bao giờ cũng tiết kiệm hơn thay mới, trong một số trường hợp như khi thiết bị quá khổ, hay phải nhập từ nước ngoài về thì việc sửa chữa còn giúp bạn tiết kiệm không chỉ tiền bạc mà còn là về thời gian. Bạn hãy tìm đến những đơn vị sửa chữa uy tín yêu cầu họ tới khảo sát và thảo luận với họ về chi phí  sửa chữa, thời gian bảo hành nhé.

Những điều không nên làm khi sơ cứu bo mạch

Không cố gắng khởi động lại thiết bị nhiều lần

Đối với một số bệnh, khi ta đóng mở lại cầu giao hay khởi động lại máy, bệnh sẽ hết và máy hoạt động trở lại bình thường. Các bệnh này thường liên quan tới chương trình hoặc sự tích, phóng điện trên các tụ hóa. Khi đóng ngắt/ bật lại điện có thể chương trình được reset lại, hoặc điện tích trên các tụ điện được giải phóng dẫn tới lỗi được khắc phục. Tuy nhiên việc làm này chỉ là giải pháp tạm thời vì chưa khắc phục được tận gốc nên bệnh sẽ tái phát lại trong các lần mở máy tiếp theo. Nghiêm trọng hơn nếu bạn đóng ngắt quá nhiều lần có thể làm mất chương trình hoặc hư hệ điều hành của máy. Khi đó việc sửa chữa sẽ trở nên vô cùng khó khăn và tốn kém.

Chính vì vậy chúng tôi luôn khuyên các nhân viên vận hành máy không nên cố gắng khởi động lại máy nhiều lần, hãy báo cho đội cơ điện hoặc liên hệ với các đơn vị bảo trì sửa chữa ngay từ khi máy có những dấu hiệu hư hỏng đầu tiên.

Không tự thay bo đúng để test

Một trong những kỹ thuật để tìm ra bo mạch, linh kiện hư hỏng trong quá trình sửa chữa là dùng phương pháp thay thử và loại trừ. Theo đó thợ sửa chữa sẽ làm một trong 2 cách sau:

+ Cách thứ nhất: lấy lần lượt lấy từng bo mạch từ thiết bị hư hỏng (bo nghi ngờ hư hỏng) ráp lên máy đang chạy đúng để test nếu máy chạy bình thường thì có thể phán đoán là bo mạch đó không hư, ngược lại nếu máy không chạy thì phán đoán là bo đó đang bị hư.

Cách này tồn tại rủi ro là bo mạch hư sẽ đánh chết luôn máy đúng, kết quả là từ chỗ chỉ một máy không hoạt động giờ cả 2 máy đều bị trục trặc.

+ Cách thứ 2: Lấy bo mạch từ máy đang chạy đúng (bo tốt) thay cho bo mạch nghi ngờ hư hỏng trên máy đang trục trặc nếu máy chạy bình thường thì phán đoán là bo mạch nghi ngờ đó chính xác là bo mạch bị hư. Nếu máy vẫn trục trặc thì phán đoán là nguyên nhân hư hỏng có thể do các bo mạch, thiết bị khác.

Cách này cũng tồn tại rủi ro là máy trục trặc sẽ đánh chết luôn bo mạch đúng, kết quả là từ chỗ chỉ có 1 bo bị hư giờ cả 2 bo đều bị hư (nếu bạn không có bo dự phòng thì việc này đồng nghĩa với việc cả 2 máy không thể chạy)

Việc hoán đổi như trên là rất hữu ích cho việc xác định nhanh board mạch nào đang bị lỗi, tuy nhiên nếu bạn không có chuyên môn, không am hiểu về cách thức hoạt động của các linh kiện trên bo thì nó thường kèm theo những rủi ro. Vì vậy bạn không nên mạo hiểm nhé!

Không tự thay thế linh kiện nếu không có kiến thức chuyên môn

Tương tự như việc thay bo đúng để test, việc hoán đổi hay thay mới linh kiện nếu không làm đúng cách cũng sẽ kèm theo rủi ro làm cho tình trạng hư hỏng của bo mạch trầm trọng hơn. Một ví dụ cho trường hợp này là khi cầu trì trên bo mạch bị đứt do quá dòng. Nếu bạn không tìm ra nguyên nhân quá dòng mà chỉ thay cầu chì mới thì chắc chắn khi cấp điện lại cầu trì sẽ cháy tiếp, máy vẫn không chạy. Tệ hơn nếu bạn thay cầu trì mới có công suất (chỉ số dòng giới hạn) lớn hơn và cấp điện thì lần này cầu trì sẽ không cháy, thay vào đó IC, CPU hoặc một số linh kiện quan trọng khác trên mạch in bị cháy, khi đó tình trạng sẽ tồi tệ hơn rất nhiều.

Lời khuyên là, bạn  không nên thay linh kiện khi chưa xác định rõ nguyên nhân hư hỏng và đặc tính làm việc của linh kiện đó.

Các điểm cần đặc biệt chú ý khi tháo bo mạch khỏi thiết bị

Không quên chụp hình hoặc quay phim bo mạch trước kho tháo

Vì sao phải chụp hình, quay phim bo mạch và nên chụp những vị trí nào chúng tôi đã giải thích ở mục 3.3 nhưng ở đây chúng tôi muốn nhắc lại để bạn đừng quên nhé!

Lưu giữ lại tất cả các linh kiện hay mảnh vỡ nào rơi ra từ bo mạch

Một số bo mạch bị cháy nổ, linh kiện bị “banh xác”, rơi rụng mất. Trong trường hợp này bạn nhớ lưu giữ lại các mảnh vỡ hay linh kiện bị rơi ra khỏi bo. Một số mảnh vỡ chứa thông tin về mã số của linh kiện chúng rất hữu ích cho việc tra cứu thông số kỹ thuật khi cứu nguyên nhân hư hỏng và đặt hàng linh kiện mới để thay.

Mang găng tay cách điện khi tháo bo mạch

Như chúng ta đã biết cơ thể con người có khả năng tích điện (nhiễm điện) do ma sát, tiếp xúc với các vật khác như vải, len, nhựa…Đặc biệt là vào mùa đông khi độ ẩm của không khí giảm. Khi cơ thể bạn vô tình bị nhiễm điện mà bạn chạm với các linh kiện trên bo mạch thì sẽ xẩy ra hiện tượng phóng điện, làm cho các linh kiện bị hư, đặc biệt là các IC dán chúng rất mỏng manh và vốn dĩ được thiết kế để làm việc với điện áp thấp (thường là 5V trở xuống). Do đó bạn nên sử dụng găng tay cách điện khi tháo hay vận chuyển bo mạch. Nếu bạn không có sẵn găng tay chuyên dụng, bạn có thể dùng găng tay y tế nhé. Nếu không có găng tay y tế bạn có thể xả điện cho cơ thể bạn trước khi tháo bo, cách đơn giản là hãy chạm tay vào phần kim loại trên vỏ máy (phần thường được nối mass).

Không đóng gói bo mạch bằng các vật liệu dễ tích điện

Cũng như cơ thể người một vật liệu đóng gói cũng rất dễ bị tích điện, do đó nếu trong trường hợp cần bảo quản hay vận chuyển bo mạch nhất là mạch CPU, mạch điều khiển bạn nên đóng gói trong túi chống tĩnh điện (antistatic bag)

Không nên tháo các bo mạch có nguồn nuôi IC chương trình bên ngoài bo

Một số bo mạch có IC nhớ (Memory chip) chúng lưu lại chương trình tạm, hoặc các giá trị parameter như thời gian thực, tọa độ gốc…Nếu là bộ nhớ tạm (RAM) chúng sẽ bị mất data khi không có điện nguồn.Để duy trì nguồn điện cho các IC này người ta có thể dùng PIN hoặc một nguồn độc lập với hệ thống điện của máy (nguồn này luôn được duy trì bời acquy hoặc máy phát). Nếu Pin hoặc nguồn nuôi IC nhớ nằm ngoài bo, mà bạn vô tình ngắt kết nối chúng với IC nhớ khi tháo bo mạch ra khỏi thiết bị thì tất cả các data trong IC bị xóa sạch, dẫn tới các bệnh liên quan tới chương trình.

Đây là một lỗi mà ngay cả các thợ điện tử chuyên nghiệp cũng hay mắc phải, vì lí do nôn nóng muốn lấy bo mạch ra khỏi thiết bị để kiểm tra mà thợ sửa chữa thường không quan sát, kiểm tra kỹ để có phương án duy trì nguồn nuôi IC nhớ trước khi tháo bo.

Mẹo nhỏ là bạn có thể đo điện áp tại các test point hoặc chân IC sau khi tắt máy xem chúng còn điện không, nếu còn thì quan sát xem có pin không? Pin nằm trên bo hay ngoài bo. Hãy bình tĩnh và cẩn trọng trong mọi thao tác khi tháo các bo chứa IC nhớ thiết bị.

Không đặt bo mạch lên bàn kim loại hoặc bề mặt dẫn điện

Lý do là một số bo mạch vẫn còn điện khi đã tháo khỏi thiết bị, như trường hợp bo có chứa Pin nuôi IC nhớ ở trên, hoặc phổ biến hơn là các bo có chứa tụ điện. Điều gì xẩy ra nếu nguồn điện này tiếp xúc với các vật liệu dẫn điện?

Chúng sẽ làm mất nguồn nuôi IC nhớ , hoặc truyền cho các linh kiện, IC khác, nếu lượng điện tích trên tụ đủ lớn chúng có thể đánh chết các linh kiện khác.

Những lý do bạn không nên tự sửa chữa bo mạch

Không có đủ trang thiết bị và vật tư

 

Thay linh kiện sai dẫn tới cháy nổ

 

Thao tác sai làm mất chương trình gốc

 

Không đảm bảo tiến độ

 

Bình Luận
0/5 (0 Reviews)
Don`t copy text!